Rak grlića materice je drugi vodeći malignitet kod žena

Rak grlića materice (karcinom cerviksa uterusa) po učestalosti je na drugom mestu u Evropi, odmah iza karcinoma dojke i najčešće obuhvata populaciju žena od 35 do 50 godina života. Svake godine se registruje oko 33.000 novooboljelih i 15.000 smrtnih ishoda od ovog karcinoma. U zemljama Evrope se od 20. do 26. januara 2020. obilježava Nedjelja prevencije raka grlića materice održavanjem velikog broja različitih aktivnosti koje imaju za cilj da promovišu važnost prevencije raka grlića materice.


Kako nastaje rak grlića materice?

Rak grlića materice nastaje na donjem delu materice, koji je okrenut prema vagini. Bolest počinje kada se odredjene ćelije grlića materice promene i počnu nekontrolisano da se umnožavaju. Primarni uzrok raka grlića je perzistentna, hronična infekcija genitalnog trakta specifičnim tipovima humanog papiloma virusa (HPV), koji je prisutan u većini cervikalnih lezija koje se kasnije razvijaju u karcinom.


Šta je HPV?

Infekcija humanim papiloma virusom (HPV) je najrasprostranjenija seksualno transmisivna infekcija i obuhvata najviše populaciju mladih u ranim 20-im godinama. Većina seksualno aktivnih osoba bar jednom tokom života bude inficirana HPV.

Humani papiloma virus pripada familiji Papillomaviridae. Umnožava se isključivo u skvamoznim epitelnim ćelijama i zahtjeva epitel u diferencijaciji kako bi prošao kompletan replikacioni ciklus.
Identifikovano je oko 100 tipova HPV od kojih 40 inficira genitalnu regiju. Većina infekcija je samo-ograničavajuća, vrlo često su asimptomatske i neprepoznate.

Ne-onkogeni HPV tipovi (6,11), uzrokuju nisko rizične infekcije u vidu genitalnih bradavica i rekurentne respiratorne papilomatoze. 14 HPV tipova je onkogeno, uzrokuje visoko rizične infekcije sa visokim potencijalom za razvoj karcinoma cerviksa, penisa, vulve, vagine, analne i orofaringealne regije. Najčešći onkogeni tipovi su 16 i 18 koji uzrokuju 70% svih slučajeva karcinoma cerviksa. Preostalih 30% uzrokovano je tipovima 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 63, 68, 82.
Perzistentne onkogene HPV infekcije su najveći faktor rizika za razvoj prekanceroza i karcinoma udruženih sa HPV infekcijom.

Kako se HPV prenosi?

Vaginalnim, analnim ili oralnim seksualnim kontaktom sa osobom koja ima HPV, čak i ako inficirana osoba nema simptome i znake infekcije. Infekcija nastaje prolaskom virusa kroz abrazije na koži i sluznicama. Simptomi infekcije se mogu ispoljiti nakon više godina od seksualnog odnosa sa osobom koja je inficirana HPV, što otežava saznanje o tome kada je sama infekcija nastala.

Faktori rizika:
• Broj seksualnih partnera. Veći broj partnera povećava rizik od genitalne HPV infekcije, kao i partner koji je prethodno imao više seksualnih partnera.

• Godine života. Genitalne bradavice se javljaju najčešće kod mladih i adolescenata.

• Oslabljen imuni sistem. Osobe koje imaju oslabljen imuni sistem su u većem riziku od HPV infekcije. Imuni sistem može biti oslabljen i HIV infekcijom ili imunosupresivnom terapijom.


Koji su simptomi raka grlića materice?

Abnormalne ćelije grlića materice u ranim stadijumima bolesti retko izazivaju simptome, kada se pojave prvi simptomi, bolest je već progredirala do invazivnog stadijuma i manifestuje se kao:

• Neuobičajen vaginalni iscjedak

• Vaginalno krvarenje mimo menstrualnog ciklusa, produženo i obilnije menstrualno krvarenje

• Krvarenje i bol tokom seksualnog odnosa ili aplikacije dijafragme

• Nelagodnost tokom mokrenja ili gubitak kontrole mokrenja

• Konstantan umor

• Bol u maloj karlici



Šta je rano otkrivanje raka grlića materice?

Potrebno je nekoliko godina da bi promjene na grliću materice izazvane HPV infekcijom koja dugo traje, prerasle u rak. Redovni pregledi imaju za cilj da se promene na grliću materice pronađu rano, pre nego što nastane rak, onda kada mogu lahko da se otklone.

Papanikolau test (Papa test), detekcija i odredjivanje HPV genotipova su analize za rano otkrivanje promena na grliću materice.

Preglede Papa testom potrebno je početi od 21. godine života (nije preporučljiv za žene mladje od 21). Počevši od 30-te godine preporučeno je testiranje:

• Samo Papa test – svake 3. godine
• Papa test i HPV test – svake 5. godine
• Samo HPV test – svake 5. godine

Papanikolau test (Papa test) je kratak i bezbolan ginekološki pregled. Sa površine grlića materice uzima se bris koji se u laboratoriji analizira pod mikroskopom u potrazi za ćelijama koje su izmjenjene (abnormalne). Pregled se ne obavlja u vreme menstruacije, dva dana pre pregleda ne treba imati seksualne odnose i ne treba koristiti nikakve vaginalne tablete.Test se najpre radi dvije godine zaredom, a nakon toga, ako su prethodna dva rezultata bila uredna, na svake tri godine

Nakon 65. godine nije potreban redovan screening ako su prethodni nalazi bili uredni.

Ukoliko se konstatuje prisustvo abnormalnih ćelija u sklopu Papanikolau testa, ne znači da je prisutan rak, već da su u brisu nađene izmenjene ćelije, zbog čega su neophodni dodatni pregledi po uputstvu ginekologa. Neke promene, koje se otkriju dodatnim pregledima, treba odstraniti kako ne bi prerasle u rak. Najčešće je dovoljan tretman, koji može da se obavi ambulantno I retko utiče na seksualni život žene ili njenu mogućnost da ima decu.


Ko bi trebalo da primi HPV vakcinu?

HPV vakcina štiti od infekcije HPV tipovima visokog i niskog rizika za razvoj raka grlića materice. Da bi vakcina bila efikasna mora se primiti prije izlaganja HPV-u, odnosno pijre stupanja u seksualne odnose. Sva deca uzrasta 11 i 12 godina bi trebalo da prime vakcinu. Ona produkuje jak imuni odgovor kada se primi prije tinejdžerskog perioda, stoga su do 14.godine potrebne samo dve doze vakcine.
Tinejdžeri oba pola koji nisu kao deca primili vakcinu mogu je primiti kasnije, iako su stupili u seksualne odnose, jer vakcinacijom dobijaju zaštitu od HPV tipova kojima nisu bili izloženi (djelimična zaštita). Preporuka za devojke je do 26, muškarce do 21.godine života, pri čemu su potrebne tri doze vakcine. Najkasnije se može primiti do 45. godine života. Podaci dobijeni na osnovu kliničkih studija koje su u toku ukazuju da zaštita traje najmanje 10 godina i pritom ne gubi na efikasnosti.

Preuzeto: talijalab.com.